Ve Tarih yine hatırlatıyor: “Efendiler, yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz”
"Efendiler, yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz"
“Gazi Mustafa Kemal Paşa”
15 Mayıs 1919 da Yunan askerinin İzmir'in işgal edilmesiyle birlikte, dönemin gazetecilerinden biri olan Hasan Tahsin savaşın ilk kurşununu Yunan askerine sıktığı ilk kurşun ile başlamış olan Milli Mücadele Savaşımız, Gazi Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşlarının 19 Mayıs 1919'da Samsun'a ayak bastığı günden itibaren devam ederek Türk Milletinin bağımsızlık mücadelesi ateşlenmiş ve umut haline gelmiştir.
Amasya da yayınlanan Genelge de vatanın bütünlüğü ve milletin istikbali vurgulanarak Milli Mücadele tüm ülkede yayılmaya başladı. Kuvayi Milliye adı verilen direniş örgütü kuruldu. 15 Mayıs 1919 da başlayan Milli Mücadelemiz, 22 Ekim 1922 Türk Milletinin zaferi ve işgal güçlerinin yurttan atılması sonucu fiilen ve Lozan da imzalanan 24 Temmuz 1923 tarihli antlaşması ile de resmen sona erdi ve Yeni Türk Devleti'nin varlığı resmen kabul edildi.
Ancak, yeni devletin resmi adı ve yönetim şekli henüz tam olarak belirlenmemişti. Gazi Mustafa Kemal Paşa, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı olarak görev yapmaktaydı, fakat uluslararası ilişkiler açısından devlet başkanının seçilmesi gerekiyordu.
27 Ekim 1923'te, hükümetin istifası ve yeni hükümetin kurulamaması devlet başkanlığı meselesini acil hale getirdi. Gazi Mustafa Kemal Paşa, çözüm arayışı sırasında Çankaya Köşkün de 28 Ekim 1923 günü akşam yemeği düzenledi. Bu yemekte İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Halit Paşa, Kemalettin Sami Bey gibi yakın arkadaşları da bulunuyordu. Yemek sırasında, Gazi Mustafa Kemal Paşa gecenin ilerleyen bir saatinde aniden ayağa kalkarak "EFENDİLER, YARIN CUMHURİYET'İ İLAN EDECEĞİZ" dedi.
Yemek masasında bulunan arkadaşları hemen bu fikre katıldılar ve yemeği bırakıp işe koyuldular. Gazi Mustafa Kemal Paşa, Ankara'da bulunan arkadaşlarının düşüncelerine güvendiği için onların rızasını almak için özel bir görüşme düzenlemeye gereği duymadı, kısa bir program ve talimatlar vererek Cumhuriyet ilanına hazırlanmalarını istedi. Fakat o günlerde Ankara dışında bulunan bazı kişiler, kendilerine haber verilmeden Cumhuriyet'in ilan edilmesini eleştirdi, ancak bu kararın Ankara'da bulunan tüm milletvekillerinin düşünce ve desteklediği bir karar olduğu anlaşılmaktadır.
29 Ekim 1923 günü Gazi Mustafa Kemal Paşa, Ankara da ki milletvekilleri ile görüştükten sonra taslağı hazırlanan "Cumhuriyet" önergesini Türkiye Büyük Millet Meclisine verdi. Meclis de önerge "Yaşasın Cumhuriyet!" sesleri arasında kabul edildi. Böylece, Türkiye devletinin yönetim biçimi "CUMHURİYET", devletin adı da "TÜRKİYE CUMHURİYETİ" olarak belirlendi. Yapılan Cumhurbaşkanlığı oylaması ile 158 milletvekilinin tamamı Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devlet’inin ilk "Reis-i Cumhur"u (Cumhurbaşkanı) olarak seçti. Böylece yeni kurulan yeni Türk Devletinin belirsiz olan iki meselesi de çözülmüş oldu.
Türkiye Büyük Millet Meclisin de söz alan Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa; "TÜRKİYE CUMHURİYETİ MESUT, MUVAFFAK VE MUZAFFER OLACAKTIR" sözleriyle Cumhuriyet'in kuruluşunu kutladı.
"Yaşasın Cumhuriyet!"
Ali Erdoğan
Araştırmacı Yazar