“Yunanlar adına böyle bir hutbe okumaktansa ölmeyi tercih ederim.”
Halil Kemal Efendi’nin, 1920 yılı Ağustos ayında Müftü olarak atandığı günlerde Gediz, Yunan işgali altındaydı. Gedizliler de Milli Mücadele için çalışmalara başlamıştı. Yunanlar ise işgale direnen yurtseverleri engellemeye çalışıyordu.
Bu amaçla Yunan işgal kuvvetleri komutanı Gediz’de ki gerginliği yumuşatabilmek, işgali kabul etmeyi içeren tutanağa en yüksek dini yetkili olarak imza atmayı ve isyanları önleyebilmek için Müftü Halil Kemal Efendi’den, halkı sakinleştiren bir hutbe okumasını istemişti.
Cuma günü Gazanfer Ağa Camii’nde minbere çıkan Halil Kemal Efendi, Yunanların lehine hutbe okumayı redderek bu isteğinin tam aksine cemaate şöyle seslendi:
“Ey cemaat-i Müslimin, Yunan komutanı, benim size, işgali tanıyın ve konulan kurallara harfiyen uyun dememi istedi. Yunanlar adına böyle bir hutbe okumaktansa ölmeyi tercih ederim. Allah ve Resulünün isminin yanında bu zalimlerin ismi asla geçemez. Onlara itaat etmek, Allah ve onun resulüne isyan demektir. İşgal geçicidir ve Allah’ın yardımı ile zafer yine bize nasip olacaktır.”
Bu konuşmadan sonra Müftü Halil Kemal Efendi. Milli Mücadele’ye verdiği destek nedeni ile Yunanlılar tarafından esir alındı önce Uşak’a, oradan da İzmir’e ve deniz yolu ile Pire Limanı’a gönderilerek Atina yakınlarında ki esir kampına gönderildi.
Yunan Divan-ı Harbinde yargılanarak 101 yıl ağır hapis cezası aldı. Atina Esir Kampı’nda kendisi gibi beş Gediz’li yurtsever daha vardı. Müftü Halil Kemal Efendi’nin ve diğer beş Gediz’linin aç ve susuz çileli esir hayatı 24 Temmuz 1923 yılında Yunanistan ile Türkiye arasında Esir Mübadelesi Anlaşması imzalanıncaya kadar devam etti.
Görüşmeler devam ederken hapisten çıkartılıp, kontrol altında tutuldu ama Yunanistan’dan bırakılmadı. Anlaşma sonrası Gediz’e dönen Kemal Efendi, çok hasta ve yorgundu.
Esaret dönüşü dinlenip ve hastalığı biraz iyileşince, 19 Haziran 1926 tarihinde savaş süresince boşaltılmayan müftülük makamına tekrar geri döndü ama hastalığı tekrar artınca 21 Eylül 1929 tarihinde bırakmak mecburiyetinde kaldı.
20 Ağustos 1933’te vefat etmiştir. Kabri Eski Gediz Salur Mezarlığı’ndadır. Kütayha-Gediz Müftüsü Halil Kemal Efendiyi vefatının 92.yıl dönümünde rahmet ve minnetle anıyoruz. Mekânı cennet olsun. Amin.
Ali Erdoğan
Araştırmacı Yazar
News
